Differences
This shows you the differences between two versions of the page.
Next revision | Previous revision | ||
erinnerungen_und_tatsachen [2025/05/22 12:34] – created martin | erinnerungen_und_tatsachen [2025/05/22 23:57] (current) – martin | ||
---|---|---|---|
Line 1: | Line 1: | ||
=====Erinnerungen und Tatsachen===== | =====Erinnerungen und Tatsachen===== | ||
+ | ===Een Vertäll' | ||
+ | Dat besondere an düsse Geg'n weer, dat hier, dat ganze Johr dörch, een reege Betrieb herrschen dee. Vun de 38 Rökerien in Eckernför weern alleen 20 Stück an Jünfernstieg un Strandstraat tätig, wo 160–180 Obsteekerfruuns beschäftig weern. Dorto keem an de 40 Rökerknechen un Inhängers. Denn keem de Holthauers in de Holtstall' | ||
+ | ---- | ||
+ | |||
+ | Hier möchte ich noch einfügen, dass eben vor dem 1. Weltkrieg der alte Schellhammer, | ||
+ | |||
+ | ---- | ||
+ | |||
+ | |||
+ | Mehrere Saagerien weern in Eckernför beschäftig mit Fischkistenholt hertostell' | ||
+ | |||
+ | De Linausche Saagerei, de in Juli 1912 affbrenn, wo für mehrere Daag een Grodfüür entstahn weer. Bie de Saagerie leeg dat ganze Gelände vull von grod dicke Böökenstämme, | ||
+ | |||
+ | Jede Kist müss irst Oprahmt un denn Bormt warrn (Rahmen u. Boden). Vör 100 Kisten, de fertie nagelt, geev dat dormaals 50 Penn. In de Rökerien wor'n de, mit de verscheedene Sorten Fisch verpackte Kisten, meistens von Jungs mit een Deckel to nagelt. Joh. Klemsen weer de irste vun de Rökerien, de sick een Nagelmaschien vör't to nageln de Tied anschaffen dee – dat mud 1913 wesen sien. | ||
+ | |||
+ | Weern de Kisten mit een Deckel verseen, worn se in verschiedene Kollis tosaam snört un so vör de Versand mit Bahn oder as Postgut ferdie maakt. Dat Fischwark, wat Sprotten, Hering un Siel'n bedreeb, wor dormaals naa Wall (80 Stück) köft un verköft, deshalb ok de verscheedene Kistensorten. | ||
+ | |||
+ | Veele von de Jungs, de in de Rökerien de Kisten nageln deen, bleem meistens naa er Konfermatschon in de Rökerien bie to arbeiten. Se stünn denn mit de Johr'n aß Rökerkecht vör de Löökers beed dat se old weern. | ||
+ | |||
+ | De Obsteekerfruuns besorgten dat gröne Fischwark op de Speeten (Spieße) to stecken, wat ok leernd warrn müss. Een grod Andeel von düsse Fruuns weern Fischerfruuns. De ganze Fischobsteekerie de Tied, wenn in de Saison von Harvst beed Fröhjohr grode Mengen von Blankfisch anland worn, op hiesige oder fremde, weer een swöre Stück Arbeit vör de Fruuns. So göng' | ||
+ | |||
+ | Dörch dat lange op een Placken stahn an de Opsteekdisch, | ||
+ | |||
+ | Wenn de Saison vör de hiesige Fischerie in uns Föör anfang' | ||
+ | |||
+ | Denn keem noch dat Fischwark von Apenrad, Sonnerburg, Langballigau, | ||
+ | |||
+ | De grod Rökerien harr'n dormaals all een Gespann mit 2 Peer in Stall, de in de hille Tied von morgens Fröh beed Obends spät in de Gang'n weern, dat Fischwark vun de Brügg, von'd Aukschonsplatz ut de Wagons in Kisten naa er Rökerie to fahr'n un dor afflaad' | ||
+ | |||
+ | Wat de grod Betriebe mit Peerd un Waag müssen, de mittlere un lütt Betriebe mit er Schottschekaar, | ||
+ | |||
+ | So wat kann man sick hüt sien Daags bie uns gornie mehr vörstell' | ||
+ | |||
+ | Von de grod Betriebe weern eenige, de sick neben dat Rökern op dat Marineern vun Hering, as Rollmop un Bismarckhering, | ||
+ | |||
+ | De Eckernförder Fischerie mit Fischmarkt un Rökerien weer to de Tied dat grödste an de ganze Ostseeküst in all dree Kategorien. Bie 1900 rümm sünd 70–72 Handwaad’n in Eckernför in Betrieb wesen. Dor to hörn alleen 140–144 Böö vun 9 Meter Länge mit 3–4 Mann Besatzung op jedes Boot. Hinto keem noch mehrere Böö mit 3–4 Mann an Bord, de mit Breedelgarns (Stellnetze för Sprotten) fischten, een grod Deel an Quatschen (Quasen), de mit een Bünn utrüst weern, ümm Plattfisch un Dösch lebend an’d Markt to bring' | ||
+ | |||
+ | De Tuckerie kunn bloß uterhalb vun de Hoheitsgrenz bedreeben warrn. To düsse Quatschen keem noch een ganz Deel Jölln, de vör de Fischerie in de Binnenföör bruukt weern, vör de Trizerie, Aalkörf un Stellnettfischerie, | ||
+ | |||
+ | Bie de Büttwaadenfischerie ümm 1900 weer een Boot mit een Dampmaschien un een mit een Motor ut Rudköping in Betrieb. De Tied harr ok vun de Segelquatschen, | ||
+ | |||
+ | Een Quatsch, „de Hertha“, weer mit een Däbelsche-Motor ut Kiel utrüst, womit se de ganze Tied, so lang se in Betrieb wesen iss, een Barg Malesche hatt heevt. De Motorn weer dormaals een grod Fortschritt vör de Fischerie – nie alleen as Erleichterung vör dat Hinn- un Herfahrn naa un von de Fangplätze, | ||
+ | |||
+ | Ick kann mi noch besinn, wenn ick as Jung'n maal mit mien Vadder an Bord weer, un dor leeg'n mehrere vun de grod Quatschen vör de Holtenbrügg langsied. Se snackten dor miteenanner över dat, wenn noch mehr Böö mit Motorn fischten op de Fangplätze, | ||
+ | |||
+ | To de grod Quatschen harrn sick eenige noch een lütt Plattkahn buun laaden. Wenn se Sommerdaags maal een Tiedlang mit de Hankenheringsgarns fischten, un se harrn ehr Fang an’d Markt affleevert, so leepen eenige vör’d Vörstrand hinn, smeedden sick dor vör Anker un brögten ehr Netten mit de lütt Kahns an Land. Dor wöörn de Netten an’t Strand op de Strandhaaver utbreeden tom Dröögen. Ümm de Naamiddag deen se er Netten weer tosaam nehm un se weer mit de Kahns an Bord bröögt. | ||
+ | |||
+ | Dat weer mehrere Johrn so maakt, beed de Fischers sick op ehr Büttgarn-Dröögplatz 2 finsche Latten vun 24 Foot Läng as Recken op Stötten maakt harrn. De Latten weern mit verzinkte Telefondraht, | ||
+ | |||
+ | Vör de Waadfischerie worn de irsten Motors ümm 1909–10 inbuud. De Fischers, de dat maakten, worn von veele Kolleg’n as halv verrück erklärt. Dat dee sick over bald ännerrn, as se bewiesen wor, dat de Motor vör de Waadfischerie zweckmäßig wer, dormit dat ewige Jongleern mit Masten, Spreeten un de Segellasch bie de Waadfischerie endlie ophohln dee. Beed eben naa de irste Weltkrieg harrn all de Handwaad’n, | ||
+ | |||
+ | De Fischerie harr sick lang de ganze Küsten so bielüdden op de Fischerie mit Motorn instellt. In de Johr’n von 1905–1907 wanderten veele Fischerfamilien ut, naa Apenrad, Sonerburg, Langballigau, | ||
+ | |||
+ | De Fangplätze in Norden ümm Alsen worn, so wie so all mehrere Johr’n, von een ganz Deel Eckernförder Fischers befischt, wenn in de Föör bie uns wenig to fang’n wer – hauptsächlie mit de Breedelgarns (Stellnetze för Sprotten). Mit de oppene Segelböö weer de Fahrt naa de Fangplätze in’n Nord’n, to Wintertied, mit allerlei riskante Strapazen dörch de Witterung verbunden. Wenn se dor ankeem, mußten de Fischers sick irstmaal an Land een Logies söken, dat se een Ünnerkunf harrn. Wo geg’n de Fischers mit er grod moderne Motorböö, de jo er Logies bie sick an Bord harrn – deshalb weer dat in de Fremde fahr’n vör düsse Fischers een recht beed Lichter. | ||
+ | |||
+ | De Fischers, de sick dor mit er Familie een nie Heimat grün’d harrn oder wull, weern dor to Huus, un de ergiebige Fangplätze harrn se, so to segg’n, vör er Huusdöör. Denn von all de Fischers, de dormaals von Eckernför, eenerlei wohin, utwannert sünd, hätt keen dat jemaals gereut. Denn naa wenige Johr’n harrn sick veele dor Huus un Hoff, nie Böö mit Motor utrüst, un ok noch sonst allerlei anschafft, un sick dor wohl föhlt. So hätt man dat jümmers hört. | ||
+ | |||
+ | Mehrere Johr’n heevt ick dor, as Jung’n, mien Sommerferien bie Verwandte in Sonerburg verbrögt. Eben so keem Vetters un Cousines in er Sommerferien maal naa Eckernför. Wenn se maal fraagt worn, op dat in Eckernför nie beeder wesen weer, se sehn dat as een grod Glück an, dat se in Sonerburg wohn deen. | ||
+ | |||
+ | Wenn Winterdaags maal vörkeem vör een Tiedlang, dat op de Fangplätze in Norden de Sprottenschwärme utbleeb’n, | ||
+ | |||
+ | Menniemaal weer’d ok, dat hier bie uns in Sonerburg un Apenrad, wie ok in de Flensburger Föör un ebenso in de Kieler Föör wat to fangen an grödere Sprottenfänge. Dörch düsse globale Anlandung von Sprotten weern de Priese mit ünner man heel mies, jo dat keem mit vör, wo de Fänge nie all verköft worn. Denn wor im Allgemeen von de Vörstänn von de Vereine een Beschluß faad, dat irstmaal vör mehrere Daag de Fischerie mit de Waad’n instell worn, ümm de Fischmarkt to entlasten, dormit de Rökerien irst maal Luft maaken kunn von all dat Fischwark, wat se sick oplaad harrn. | ||
+ | |||
+ | Wenn sick de Marklaag denn een lüttbeed beedert harr, wor vun de Vörstand bekannt, as de Morgentog to maaken, un nie mehr Fischwark op de Waad an’d Land to bring’n, as so un so veel Tövers (Zuber 150 ℔), wat de Vörstand bestimmt harr. So worn de Priese vör’d Fischwark ganz von sölbst weer stabil. | ||
+ | |||
+ | In veele Johr’n sünd de Tied grod Fänge mit de Sprottnetten (Breedelgarn) un ganz grod Fänge an Sprotten, Sielen, Juchers un Vullheern in de Saison von de Handwaad’n an Land bröögt. Fänge bed to 80.000 ℔ un mehr in een Tog, veelmaals an reine Sprotten. Wenn’d nu bie sunn Fang ok noch mit de Pries vör dat Fischwark glücken dee, so keem bie de enkelte Waad, de sunn Slaagerfang maakt harr, von 8–16.000 Goldmark dor bie rut. Dat weer denn ok meistens een Sonderfall. | ||
+ | |||
+ | Denn gewöhnlie, wenn sunn grod Fänge von mehrere Waad’n maakt worn, weern de Priese ok nie besonders. Ick weed noch, wie mien Vadder un sien Macker mit er Söstmanns-Waad ünner Lindhöft een Fang von 1700 Kisten reine Sprotten harrn, un noch een paar Waad’n mehr een grod Fang hatt harrn, un so de Pries vör Sprotten nie günstie weer. As mien Vadder mit sien Mackers bie Heine Wiedemann er Fang affleeverten, | ||
+ | |||
+ | De anner Waad’n mit er Fänge kreeg’n bie 5 Mark vör de Kist. De ganze Fang von de Söstmannswaad weer sofort in Wagons verlaad naa Frankreich hinn. | ||
+ | |||
+ | Veelmaals keem dat ok vör, wenn een Maße Fischwark in de Föör weer, dat lingerLang, deshalb ok de Waadtög vun Knappschaar beed naa de Steenwall to, dat Fischwark an de Wall trocken weer, un de Fänge sick op all de Tög eenigermaaden gliekmäßig verdeelt harrn. Mit beide Tövermolln vull, een un anner harr denn gewöhnlie ok noch wat in’t Vörboot oder in’t Meernboot. Sunn Daag weern dor denn ok veele Waad’n, de lingerlang von de Wall (Küste) een an anner op de Statsschons fischt harrn. An bedeelig un liggewull weern dor Waaden mang, de noch weniger fung’n – jo man, een weer ok leer utgahn, wo sick de Tog nie lohnt harr. | ||
+ | |||
+ | Bie de Waadfischerie worn nie bloß reine Sprotten fung’n – ok veel Heern (Hering), Sielen un Juchers (kl. Heringssekunda = Jungfische), | ||
+ | |||
+ | Bie harte Küll un Frostwetter deen de Fischschwärme mit ünner daagelang, jo manchmaal sogar ganze Weeken lang, raff meern von uns Föör stahn. So dat mit Stellnetten op vör Sprotten oder Herrn (Hering) de ganze Tied heel gode Fänge maakt worn, mit de Waad’n over nichts to fang’n weer – eben weil dat Fischwark nie naa Land to, an de Wall gahn dee, wo de Waaden fischten. | ||
+ | |||
+ | Wenn over naa sunn Küllperiode plötzlie een Witterungsümmschwung in sedden dee, un eenige von de Waad’n an rechte Stee, vör all’n de richtige Tied erwischten, wo de Fischschwärme sick in Beweegung naa de Wall to sedd harrn, so worn meistens de ganz grode Slaagerfänge maakt. Un weer von de Waad’n nie mang de Gücklichen wesen is, harr dat Naasehn, un müß ümmer wer achter dat Glück rann loppen, beed ok eenmaal een Streemel von’d Glück in de Mööd keem. Over bie veele – heel veele – bleevt ok dat ut, un müß sick op dat nächste Johr vertrösten. | ||
+ | |||
+ | So weer eben maal dat Fischerleben – dor weern eenfach to veel Nieten mang de Glückslose utgeeb’n. | ||
+ | |||
+ | Bis hier her ist der Bericht abgedruckt. | ||
+ | |||
+ | Fr. Daniel | ||
- | XX Gebeet vun de Boom an, un denn dat Gebeed to | ||
- | uterhalb vun Gulstav-Flach, | ||
- | Grodbelt, un den südlichen naad mittigen | ||
- | verdell un no de Howachter-Bucht to | ||
- | un vun dor weer naa Norden zu up de Fang platz | ||
- | ünner de Probstie naa de Landmarken von | ||
- | de Hessensheer von 4 Holt beed naa 1. Holt mutt den | ||
- | över Ellerbek Kirchhoss ohrt rekeb deep un wieder na de | ||
- | ketrscherbaad büden dahl na de Eckenförder gang daal | ||
- | Wie de grödsten Kisten för de gerökerte Goldbutt, wo 1 Stieg | ||
- | 20 Stück in Pakt in de Versand keem, naa de verschiedene | ||
- | Grodstädte, | ||
- | Goldbütt weern. | ||
- | Von die Monat Mai an, jedes Johr, de grood | ||
- | Büttgarn-Fischerie anfang' | ||
- | 50 Segelquatschen mit en Bünn in, um er | ||
- | Büttfang lebendig to hohl' | ||
- | De lütt Quatschen mit een Mast op, fischte mit | ||
- | er Netten in uns Föör un eb'n buden de Föhr fischte, | ||
- | de Quatschen mit 2 Masten, de Grodmast un | ||
- | de Besan-Mast un de ock gröder weern, beed 10 | ||
- | un 10,5 Meder Länge; harrn er Fangplätze dor na | ||
- | groode Goldbütt fung'n worn, wo dat Stieg Goldbütt, | ||
- | över 16 ℔ wegen de, un so, aß Rökerbutt verwänd | ||
- | worn, wo se to irst een Dahler un den Mark beed to | ||
- | 4 Mark dat Stieg kreeg' | ||
- | de Fanggründe för düße Quatschen rekte beed | ||
- | no Alsen to, to Steenrönn ünner Boknis | ||
- | wie ümm de ganze Breedt gehörde, un no Pöhl dee umm | ||
- | Mommark in de lütt Belt, den ünner Ärö bie | ||
- | Vordrups-Flach naa de Fanggrünn vun Veisnitz-Flach | ||
- | un von hier nun weeten og un de Havenfür vund un dad |